Dijital Radyoloji & PACS

Diyagnostik Radyoloji Monitörü

Diyagnostik Radyoloji Monitörü

Günümüzde gelişen teknolojilere karşılık, diyagnostik radyoloji monitörü tarafında da büyük değişimler yaşanmaktadır.

Radyolojik Tanının (teşhisin) en önemli parçalarından birisi olan Tanısal radyoloji monitörleri, doğru teşhiste vazgeçilmez bir rol oynar.

Dolayısı ile tanısal radyoloji monitörü nedir sorusunun cevabı önem kazanıyor. 

Diyagnostik radyoloji monitörü; radyolojide kullanılan radyografi cihazları ile elde edilen insan vücuduna ait görüntüleri, incelemeye, analiz etmeye, tıbbi anlamda da tetkik etmeye ve bu çalışmaların sonunda bir teşhise aracı olan, dicom formatındaki kayıtlı görselleri görüntülemeye yarayan LCD monitörlerdir.

Dicom monitörleri, diğer monitörlerden ayıran temel özellikler vardır.
Bu özelliklerin başında;  sürekli Dicom uyumluluk, çözünürlük, parlaklık, kontrast, uniformite ve okuma konforu gibi konular gelir.

Dicom görüntüler modalitelerde üretilir. (Mamografi, Röntgen, Skopi, CT, MR, Anjiografi ve bu gibi)
Elde edilen imaj/görüntü çözünürlüğü modalite dedektörünün çözünürlüğü ile aynıdır.
Örneğin Mamografi dedektörleri 5MP’dir, bu sebeple en az 5MP çözünürlükte monitör gerektirir.
Genelde sağ ve sol meme aynı anda bakıldığından, ya da kıyaslamalar için görüntüler (ya da dilim/slice) yan yana getirilmesi gerektiğinden 2 farklı monitör – dual konfigürasyon- gerektirir.
Diğer modalitelerde -CT, MT Röntgen gibi- 2MP veya 3MP monitörler kullanılabilir, ancak yine de modalitenin dedektör çözünürlüğü göz önünde bulundurulmalıdır.
Son yıllarda CT dedektörleri 4MP civarına ulaşmıştır, bu sebeple buna karşılık gelen çözünürlükte monitörler ile okuma yapılmalıdır.

Diğer bir durum ise, 2 farklı görüntünün kıyaslanması gereken durumlardır.
Radyoloji hekiminin ergonomik ve odaklanmış bir okuma yapabilmesi için daha fazla çözünürlüğe veya dual konfigürasyonlara ihtiyaç duylur. Çünkü bir görüntüden diğer görüntüye geçişte eğer arka arkaya duran ve ekrana sığmayan farklı pencereler kullanılırsa, bu tam bir karşılaştırmayı oldukça zorlaştırır.

Dicom görüntü bilgisi, -hiç bir şekilde- bir yerden başka bir yere iletildiğinde, taşındığında, kopyalandığında bozulmaz. Bir yerden başka bir yere iletilmiş iki aynı dicom görüntünün veri olarak hiç bir farkı yoktur, ancak -görme anlamında- bir fark varsa, bunun tek sebebi kullanılan monitörlerin durumlarının farklılığı ile ilgilidir, dicom görüntü dosyası, transferlerde hiç bir zaman değişmez.

PACS sistemlerine otomatik olarak aktarılan tüm bu DICOM görüntüler, Tanı yapılan iş istasyonları tarafından çağrılır (retrieve) ve üzerinde radyoloji uzmanları tarafından tanıya dair okumalar ve analizler yapılır.
Bununla birlikte, uzak okumalar yapıldığında görüntüler daha hızlı iletilsin diye jpeg format çevrimi ile gönderimler yapılmaktadır, ancak jpeg formatı veri kaybına sebep olur ve tanısal okumada kullanılmaz, ancak klinik görüntüleme amacıyla kullanılabilir ki bu görüntü teşhise/tanıya imkan vermez. 

Dicom Diyagnostik Radyoloji monitörü diğer standart monitörlerden ayıran fark nedir ?

Bir çok farklı özelliği olmakla birlikte en temel özelliği, desteklediği gri sayısıdır.Dicom
DICOM -still image- görüntü formatı, doğası gereği grayscale – gri skalada oluşturulan bir imaj formatıdır.
Bu sebeple, ne kadar çok doğal/native gri sayısı desteklerse, ayırt edilebilirlik o kadar artar.
Tanısal / diyagnostik radyolojide bu durum en çok aranan ve ihtiyaç duyulan konudur.

Dicom Part 14 standardı bu durumu açıklar.
Normal bir monitörde gri skala aralığı 8 bit, yan, 256 adet gri sağlanır. Tam beyazdan tam siyaha 256 ara gri renk vardır.
Diyagnostik radyoloji monitörlerinde ise bu değer 12 bit olmak üzere tam 4096 adet ara gri değeri destekler.
Dolayısı ile gri çözünürlük artırılarak, gerekli tonlamalar sağlanır ve tüm kalsifikasyonlar görülebilir hale gelir.

Çözünürlük:
Radyografi cihazlarının dedektörlerinin çözünürlüğü, monitör tarafında 1:1 ölçekte okuma için önemlidir.
Dolayısı ile, 5MP çözünürlüğe sahip mamografi görüntüsünü 2,3 veya 4MP çözünürlüğe sahip monitörlerde 1:1 ölçekte okuyamazsınız. 1:1 ölçek yapıldığında ekrana sığmayacak, tam bir görüntü elde edilemeyecektir, görüntü küçültüğünde de detaylar kaybolacak, doğru bir okuma yapılamayacaktır.

Kağıda baskı teknolojilerinde dpi (dot-per-inch) yani inch başına kaç nokta basılacağı gibi bir birim baz alınır.
Görüntüleme teknolojilerinde ise, ppi (pixel-per-inch) yani inch başına kaç piksel olacağı birimi baz alınır.

Bu değerlerin yüksek olması çözünürlüğü, dolayısı ile detayı artırır.

TV lerden örnek vermek uygun olacaktır, öncesinde PAL dediğimiz bir format vardı ve çözünürlüğü 720×576 idi.
Şimdi çözünürlükler aşağıdaki şekilde gelişti, ve devam ediyor.

  • HD: 1280 x 720 pixels : 1MP
  • Full HD: 1920 x 1080 pixels : 2MP
  • 2K: 2048 x 1080 pixels : 2MP
  • 4K or Ultra HD: 3840 x 2160 pixels : 8MP
  • 8K: 7680 x 4320 pixels : 32MP
  • 10K: 10240 x 4320 pixels : 44MP

Çözünürlüğün önemini basitçe aşağıdaki görseller ile anlatabiliriz.

Yüksek ppi etkisi


Parlaklık(Luminans):
Parlaklık, Dicom monitörlerin diğer önemli özelliğidir. Parlaklık arttıkça, gri derinlik artar. Dinamik aralık (dynamic range) algoritması daha iyi görüntü ortaya çıkmasını sağlar. Dicom Luminans
Çok yüksek parlaklıkta uzun süre okuma mümkün değildir gözleri çok yorar, ancak, dicom monitörlerde bulunan arka plan ışık paneli ile (back lit panel) gerekli olan bir çok durumda yüksek parlaklıklara çıkılabilmelidir.
Dicom monitörlerin bir çoğunda, Dicom Part 14 uyumluluğunu otomatik olarak sağlayan dicom kalibrasyon sensörleri vardır, böylece ideal Dicom görüntü spektrumunda doğru okuma sağlanır.
Yine bir çok Dicom monitörlde, ortam ışığına göre Dicom uyumluluğu sağlayacak ortam ışık sensörleri de bu ayarlamayı otomatik yapar, ışıkça loş ortamlarda veya daha aydınlık ortamlarda dicom monitör kendisini bu ışık şartlarına Dicom uyumluluğunu kaybetmeden parlaklığını ayarlar.

Parlaklık ile ilgili son not: Daha fazla ışık daha fazla detay demektir.

Kontrast Oranı:
Dicom monitörlerde kontrast oranı oldukça yüksektir.
Bu değerin yüksek olması, gri yoğunluklarını birbirinden ayırt etmekte oldukça önemlidir.
Dicom okuma yazılımları ile belli alanlarda (ROI) bu değer değiştirilerek ve görüntü manipüle edilerek, gri değerler arasında dinamik aralık değiştirilerek, daha doğru okumalar yapılır.

Tüm bu kavramlara ek olarak uniformite, stabilite, monopanel yapının önemi, okuma konforunu artıran ek özellikler elbette ayrıca belirtilmesi gereken ve başka yazıların konusu olabilir.

Aşağıdaki görselde, alt ve üst resimlerde parlaklığın/luminansın, sağ ve sol görsellerde de kontrastın nasıl değiştiği görülebilir.

görsel kaynak : https://www.radiantviewer.com/dicom-viewer-manual/change_brightness_contrast.html

Özet olarak :
Tanısal Radyolojide; endüstriyel 8bit-256 gri veren monitörler asla kullanılmaz.

Bu linkten – > radyoloji tanı monitörlerine ulaşabilirsiniz 

Nazif İlker Sezdi
Biy.Yük.Müh. – BsEE – MBA
Barco Certified Sales Professional
MS MCP (1997)

 

Bir cevap yazın

error: Content is protected !!